Mu?la ilinin tarihsel aç?dan en görkemli miras?na sahip ilçelerinden biri olan Milas’ta Yahudi Cemaati 19. yüzy?l sonralar? ile 20. yüzy?l ba?lar?nda oldukça etkindi.  Ancak Cumhuriyet döneminde ya?anan bir dizi geli?meden Milas Yahudi cemaati de etkilendi. Cemaat mensuplar? bu dönem zarf?nda ?zmir, ?stanbul gibi büyük ?ehirlerin yan? s?ra baz? Avrupa ülkelerinin ve bu arada ?srail Devleti'nin kurulmas?ndan sonra bu ülkenin yolunu tuttular. 1970’lere kadar Milas’ta Yahudi cemaati mensuplar?n?n ya?ad??? biliniyor.

                Milas Yahudi Cemaati'nin en etkin oldu?u dönem 19. yüzy?l sonlar? ve 20. yüzy?l?n ba?lar?na denk gelir. Esasen Yahudi cemaatinin daha ilkça?lardan itibaren bölgede ya?ad??? biliniyor. Nitekim Milas’a yak?n Bodrum, Kos, Rodos, Sak?z gibi bölgelerde de hat?r? say?l?r bir Yahudi cemaati olagelmi?tir. Lakin ?ehrin 19. yüzy?lda önemli bir ticari merkez haline gelmesine paralel olarak ?ehirdeki gayrimüslim nüfus ve bununla birlikte Yahudi nüfus ciddi bir art?? gösterir. Bu devrede gayrimüslim cemaatler, Milas’?n merkezinde ya??yorlard?. 1890’larda 300-400 civar?nda olan Milas Yahudilerinin say?s?, 20. yüzy?l?n ba?lar?nda bine ula?t?. Bunda özellikle Milas’?n çevre illerden ald??? göçler önemli rol oynam??t?. Özellikle 1. Dünya Sava?? s?ras?nda Rodos, Kos ve Bodrum, ?talyanlar?n hücumuna maruz kalm??, Yahudi cemaati de daha güvenli gördükleri Milas’a göç etme yoluna gitmi?ti.

                Milas’tan Yahudi cemaatine dair bugüne kalan pek bir hat?ra yok ne yaz?k ki. Sadece eskiden havran?n bulundu?u Hoca Bedrettin mahallesinde bir Yahudi evinin kap?s? kalm??. Bu kap?da 5640 rakam? halen okunabiliyor. Yine Milas’?n havras? da bu mahallede imi?. Lakin cemaat yoklu?undan dolay? bak?ms?z kalan havra, y?k?lma tehlikesi gösterdi?i için ortadan kald?r?lm?? ve yerine bugünkü Halk E?itim binas? in?a olunmu?.

                Bir de Sodra Da??n?n eteklerinde Gümü?lük mezar an?t?n?n biraz yukar?s?nda bulunan cemaate ait mezar alan? var tabii. Zaten bu alan, ilçedeki Yahudi varl???n?n tek somut ni?anesi. Burada yakla??k 100-150 kadar mezar ta?? bulunmaktad?r..Mezarl?ktaki en eski ta? 1795 tarihini ta??yor. Mezarl?k 2000’li y?llar?n ba??nda içler ac?s? bir durumda idi.Halen bu içler ac?l??? devam etmektedir. Milas'a yukar?dan bakmakta olan Yahudi mezarl??? en yak?n bir zamanda ele al?narak, temizlenmelidir.Düzenlemelerinin yap?l?p, gerekli say?da görevli personelin yerle?tirilerek alan?n  a?açland?r?lmas?, çiçeklendirilmesi gerekir.

                Milas'?m?za yak??an bir ?ekilde geçmi?imize, tarihimize sahip ç?kmam?z ?artt?r. Kabir ta?lar?n?n kimisi parçalanm??, kimisi çevredeki gecekondular?n in?as?nda kullan?lm??, bir k?sm? da çamurluk bir araziye kald?r?m ta?? olarak dö?enmi?tir.

                 Dönemin Belediye Halkla ili?kiler müdürü, Nevzat Ça?lar Tüfekçi’nin giri?imleri ile en az?ndan kabristan?n etraf? tellerle çevrilerek birkaç a?ac?n dikilmesi yoluna gidilmi?ti.

                Günümüzde ise mezarl???n etraf? bir duvarla çevrili ve i?reti kap?s? aç?k. Mezar  ta?lar?n bir k?sm? sapasa?lam ancak bir k?sm? parçalanm?? ya da yaz?lar? silinmi? halde.

                Cemaat mensuplar?ndan bir k?sm? halen atalar?n?n mezar?n? ziyarete geliyorlar. E?er Milas kaymakaml??? ya da belediyesince önlem al?nmazsa Ege’nin en önemli Yahudi mezarl?klar?ndan biri olan bu kabristan ya üzerinde organize sanayi sitesi yükselen Tire Yahudi Kabristan? gibi yok olacak ya da Bodrum’da bir iki düzine ta?tan ibaret olan Yahudi ma?atl??? misali can çeki?ir bir hale gelecek.