Bugun...

YEN? B?R YAPI DENET?M D�ZEN?

TMMOB ?n?aat M�hendisleri Odas?n?n ba?l? t�m ?ubeleri ile , yap? denetim sistemi hakk?nda, yapt??? ortak a�?klama;

Güncelleme: 24-03-2023 01:57:52 Tarih: 24-03-2023 01:30

Bu metnin amac? sa?l?kl? ve g�venli bir in?a s�reci i�in olmas? gerekenleri tart??maya a�makt?r. T�rkiye�deki riskli yap? stokunun tespiti ve bunlara y�nelik politikalar?n belirlenmesi ile imar uygulamalar?ndan do?an sorunlar do?rudan bu metnin konusu de?ildir.

�lkemizde her y?l ortalama 100 bin yeni yap? �retilmektedir. Bu �neriler ile ama�lanan, riskli yap? stokuna her y?l yeni risklerin eklenmesini �nlemek ve riskli yap?lar?n d�n�?t�r�lmesi veya g��lendirilmesi s�re�lerinin sa?l?kl? bir ?ekilde yap?labilmesinin altyap?s?n? olu?turmakt?r.

DE?ERLEND?RME:

4708 say?l? Yap? Denetimi Hakk?nda Kanunu ile kurgulanan sistemde, denetim hizmetinin �kamusal� niteli?i yok say?lm?? ve denetim hizmeti ticarile?tirilmi?tir. Oysa yap? denetim hizmeti piyasa dengelerine ve serbest piyasan?n rekabet�i ko?ullar?na terk edilemez.

Mevcut sistemin asli unsurlar? olan yap? denetim kurulu?lar? do?as? gere?i k�r ama�l?d?r. Devlet bu kurulu?lar �zerinde etkin bir denetim mekanizmas? da kuramam??t?r. Dolay?s?yla Yasa kapsam?nda, in?a edilen yeni yap?lar?n, istenilen d�zeyde, g�venli, sa?l?kl? ve kaliteli olmas? sa?lanamam??t?r.

Yap? denetim sistemi i�inde, kurucu ortaklar? da d�hil olmak �zere proje, uygulama ve malzeme denetimiyle g�revlendirilen ya da ?antiye ?efi olarak �al??an �ok say?da m�hendis ve mimar yer almaktad?r. Sistem, b�nyesindeki her bir akt�r i�in farkl? sorunlar bar?nd?rmaktad?r.

Yap? Denetim Kurulu?lar?n?n ortaklar? verilen hizmet i�in al?nan bedellerin azl???ndan ?ik�yet etmekte; denetim hizmetlerinde ya?anan kalite sorununu devlet taraf?ndan belirlenen bu bedelin yetersiz kal???na ba?lamaktad?r. Bu yak?nmalarda hakl?l?k pay? vard?r elbette. Zira devlet 595 say?l? KHK ile olu?turulan yap? denetim sisteminde %4-8 oran?nda belirledi?i hizmet bedelini m�teahhitlerin bask?lar? ile 4708 say?l? Yap? Denetimi Hakk?nda Kanunun s�recinde �nce %3�e sonra da %1,5�e d�?�rm�?t�r. Hizmet bedelleri �zerinde bu kadar oynanmas? ve giderek azalt?lmas? bile yap? denetim sisteminin nitelikli yap? �retimini sa?lama hedefinden ne kadar uzak oldu?unun, hukuki deyimle �?ekli zorunluluk� tan dolay? olu?turuldu?unun a�?k bir g�stergesidir.

�te yandan Yap? Denetim Kurulu?lar? d�?�r�len �cretlerine kar??l?k en b�y�k maliyet unsuru olarak g�rd�kleri m�hendis ve mimarlar?n �cret ve giderlerini k?smaya �al??makta, nitelikli i?g�c�nden ka�?nmakta ve hatta hizmet almadan teknik elemanlar?n imzalar?n? kullanma yoluna gitmektedirler.

Sistemde denet�i, kontrol eleman? ve ?antiye ?efi olarak yer alan m�hendis ve mimarlar ise ekonomik sorunlar?n yan? s?ra �cretli �al??man?n getirdi?i sorunlarla da bo?u?maktad?r. Mesle?inin gere?ini yapmaya �al??an meslekta?lar?m?z �stlendikleri sorumlulu?a g�re son derece d�?�k �cretlerle �al??t?r?lmakta, �stelik bu �cretleri bile zaman?nda alamamakta, her an i?siz kalabilece?i endi?esi ta??makta, bir yandan yap? �retim s�recinde g�rev alan e?itimsiz ve vas?fs?z usta, kalfa ve i?�i gibi meslek mensuplar? ile u?ra??rken di?er yandan yap? sahibi veya y�klenici taraf?ndan proje d??? imalatlar? g�rmezden gelmeye zorlanmaktad?r.

??veren vekili s?fat? nedeniyle i? kazalar? da d�hil olmak �zere yap? i?yerlerinde olu?abilecek her t�rl� sorunun do?rudan muhatab? olan ?antiye ?efleri ise, tam zamanl? olarak �al??malar? gerekirken sistemde ayn? zamanda birden fazla i?yerinde ?antiye ?efli?i yapmalar?na olanak tan?nmas? nedeniyle, �stlendikleri t�m bu sorumluluklar?n gereklerini yerine getirmekten uzakt?r. ?antiye ?efli?i hizmetleri de b�y�k oranda k�??t �zerinde kalan formaliteye d�n�?m�? durumdad?r.

Sistemin sa?l?ks?z kurgusu ve suistimaller nedeniyle g�revini lay?k?yla yapamayan bir�ok m�hendis ve mimar cezai ve hukuki pek �ok yapt?r?mla kar??la?maktad?r. Sistem yaratt??? kaosun tek su�lusu olarak m�hendis ve mimarlar? g�rmekte ve hedef tahtas?na oturtmaktad?r. Zira yasan?n uygulama s�recinde kar??la??lan g��l�kler giderilmedi?i gibi yap?lan de?i?iklikler sadece yap? denetim firmalar? lehine olmu?, say?lar? on binleri bulan m�hendis ve mimar �al??anlar i�in ko?ullar?n? iyile?tirici en ufak bir d�zenleme yap?lmam??t?r.

Ayr?ca, teknik kadrolar?n nitelikleri ve yeterlilikleri sorgulanmaks?z?n yap? denetim sisteminde g�rev �stlenebilmeleri bir ba?ka sorundur.� Denetim hizmetlerini yapanlar, yap?lan i?in �nemi gere?i bilgi, deneyim ve uzmanl?k sahibi olmak durumundad?r.� Ancak sistem bu t�r elemanlar?n g�rev yapabilmesine olanak sa?lamamaktad?r.

Sistemin b�yle y�r�d�?� bir ortamda sa?l?kl? bir in?a s�recinin olu?mas? elbette ki m�mk�n olamamakta, toplumun can ve mal g�venli?i tehlikeye at?lmaktad?r. Denetim hizmetlerinin serbest piyasa ko?ullar?na terk edilmesi topluma b�y�k bedeller �detmektedir.

SONU� VE �NER?LER:

Mevcut Yap? Denetim Yasas?n?n �ng�rd�?�, ticari yan? a??r basan yap? denetim ?irketi modeli yerine; uzmanl?k ve yap?lan i?in �nemini ve sorumlulu?unu bilen yap? denet�ilerinin etkinli?ine dayal?, meslek odalar?n?n s�rece etkin kat?l?m?n? sa?layacak yeni bir denetim s�reci modeli hayata ge�irilmelidir. B�ylesi bir model i�in �nerilerimiz a?a??da maddeler halinde belirtilmektedir.

�NCEL?KLE YETK?N M�HEND?SL?K: M�hendislik hizmetlerinde �zellikle yap? alanlar?nda hizmet veren teknik kadrolar?n bilin�li ve bilgili olmalar? kamu �?karlar? a�?s?ndan son derece b�y�k bir �nem ta??maktad?r. Halk?n can ve mal g�venli?inin korunmas?, ulusal kaynaklar?n do?ru kullan?lmas?, bilgi ve bilin� d�zeyinin artmas?yla do?ru orant?l?d?r. Y�ksek �?retim kurumlar?nda verilen m�hendislik e?itimi seviyesi ne olursa olsun temel e?itim niteli?indedir. Ayr?ca bir m�hendislik dal?n?n pek �ok alt dallar? bulunmaktad?r. Bir m�hendisin sadece d�rt y?ll?k bir e?itim ile unvan?n? ta??d??? meslekte ve alt dallar?n?n tamam?nda uzmanla?mas? ya da yetkinle?mesi fiilen m�mk�n de?ilken ta??d??? unvan nedeniyle t�m alanlarda yetkilendirilmi? olmas? bir �eli?kidir. Bu �eli?kiden faydalanan ise m�hendisin bilgisinden ziyade imzas?na ihtiya� duyan �?kar �evreleridir. Dolay?s?yla 1938 y?l?ndan bug�ne de?i?tirilmemi? olan 3458 say?l? M�hendislik ve Mimarl?k Kanunu de?i?tirilmeli Meslek Odalar?n?n kendi meslekta?lar?n? yetkinliklerine g�re belgelendirme ve yetkilendirme hakk? getirilmelidir.
�
Yap? Denetim Sisteminde proje denetimi ve uygulama denetimi birbirinden ayr?lmal?, kamu b�nyesinde �lke genelinde ihtiya� duyulan yer ve miktarda idari �zerkli?e ve g�venceye sahip �Et�t ve Proje Denetim Birimleri� olu?turulmal?d?r. Bu birimler denetledikleri projelerin �l�ek ve �zelliklerine g�re s?n?fland?r?lmal? ve yetkilendirilmelidir.�� Bu birimlerde ilgili t�m meslek disiplinlerinin yeterli d�zeyde istihdam? sa?lanmal?, g�rev yapacak sorumlu denet�i ?n?aat M�hendisleri Meslek Odas? taraf?ndan belirlenmi? Yetkin M�hendisler olmal?, �al??an t�m m�hendis ve mimarlar ilgili meslek kurulu?lar? taraf?ndan sertifikaland?r?lmal?, yapt?klar? g�rev ve ald?klar? sorumluluklar?n kar??l??? oran?nda �cretlendirilmelidir.
�
Yap? Denetim Kurulu?lar? do?rudan kamu taraf?ndan g�revlendirilmi? birimler olarak �al??mal?d?r. Yap? Denetim Kurulu?lar? ile m�teahhit ve/veya yap? sahibi aras?nda herhangi bir mali ve idari ba?lant? olmamal? Yap? Denetim �cretleri do?rudan kamu taraf?ndan �denmeli ve bu kurulu?lar do?rudan kamuya kar?? sorumlu olmal?d?r.
�
Yap? Denetim Kurulu?lar? i�in sorumluluk sigortas? zorunlulu?u getirilmelidir.
�
Haz?r beton �reticileri de sisteme entegre edilip, y�k�ml�l�kleri ve uygulanacak yapt?r?mlar tan?mlanmal? ve takibi yap?lmal?d?r.
�
Yap? Denetim Kurulu?lar?n?n ortaklar?n?n i�erisinde Meslek Odas? taraf?ndan belgelendirilmi? en az bir tane Yetkin ?n?aat M�hendisi bulunmal? ve onun sorumlulu?unda di?er denet�iler ve kontrol elemanlar? �al??mal?d?r.
�
Yap? Denetim Kurulu?unda g�rev yapacak m�hendis ve mimarlar sorumluluklar?na g�re meslek kurulu?lar?nca belgelendirilmeli, takibi yap?lmal?d?r.
�
Yap? Denetim Kurulu?lar?nda �al??an t�m g�revliler kamu g�revlisi stat�s�nde olmal?, �cretleri, i? g�venceleri ve �zl�k haklar? teminat alt?na al?nmal?, �cretleri TMMOB taraf?ndan belirlenen asgari �cretin alt?nda olmamak kayd?yla g�rev, yetki ve sorumluluklar?na g�re kademeli olarak belirlenmelidir.
�
Gerek Et�t ve Proje Denetim Birimlerinde gerekse Yap? Denetim Kurulu?lar?nda g�rev yapan m�hendis ve mimarlar i�in mesleki sorumluluk sigortas? getirilmelidir.
Yap? Denetim Kurulu?lar?n?n olu?mas?ndan, g�revlendirilmesinden ve takibinden sorumlu olan t�m kurullarda T�rk M�hendis ve Mimar Odalar? Birli?ine ba?l? ilgili Odalar?n temsilcileri yer almal?d?r.
�
Nitelikli proje hizmetlerinin verilebilmesi i�in Meslek Odalar?n?n �n�ndeki engeller kald?r?lmal?, proje hizmeti veren M�hendis ve Mimarlar i�in Odalar?n yetkilendirme ve denetleme hakk? olmal?,� proje hizmet ko?ullar? ve �cretleri Odalar taraf?ndan belirlenmelidir.
�
M�teahhitlik i?, i?leyi? ve ili?kilerini belirleyen �zel bir kanun �?kar?lmal? ve sorumluluklar? belirlenmelidir. Kamu m�teahhitleri gibi yeterlilik kriterleri getirilmeli teknik kadro, finans, donan?m ve i? bitirme kriterleri koyularak titizlikle uygulanmal?d?r.
�
Yap? alan? 1500 m��yi ge�en her yap?m i?inde tam zamanl? olarak bir ?antiye ?efi bulundurulmas? zorunlu hale getirilmelidir.
�
?antiye ?eflerinin i?veren (m�teahhit) ile yapaca?? hizmet s�zle?meleri ilgili Meslek Odas? taraf?ndan belirlenen tip s�zle?meler �er�evesinde olmal?, ?antiye ?eflerinin alacaklar? �cretler TMMOB�nin belirlemi? oldu?u �cretlerin alt?nda olmamal?d?r.
�
?antiye ?eflerinin belgelendirilmesi ve bu belgelendirmeye esas e?itimleri ilgili Meslek Odas? taraf?ndan yap?lmal?d?r.
Sistemde g�rev alan t�m m�hendis ve mimarlar?n sicilleri kay?tl? olduklar? Meslek Odalar? taraf?ndan tutulmal?d?r.
�
T�m yap?lar, yap?m ve kullan?m �zelliklerini koruyup korumad???n?n tespiti amac?yla ve ilgili kamu kurumlar?n?n sorumlulu?u alt?nda, imara ayk?r?l?k, yap?sal elemanlardaki de?i?iklik ve hasar-deformasyon olu?up olu?mad??? bak?m?ndan periyodik olarak denetlenmelidir.